نکته بسیار مهم: هندوانه طبع بسیار لطیفی دارد و لذا به هنگام ورود به معده تابع طبع معده می شود؛ بنابراین اگر به هنگام تشنگی که صفرای زیادی در معده جمع شده است مصرف شود(یا در کسانی که ذاتا معده بسیار داغی دارند)، با ورود به معده به خلط صفرا تغییر ماهیت داده عملا به جای خنک کردن فرد، حرارت او را افزایش می دهد. لذا هندوانه را تنها وقتی مصرف کنید که با مصرف خوراکی های دیگر، عطش اولیه و داغی کبد و معده را فرونشانده باشید.

10- یکی از علل شایع تشنگی های کلافه کننده و خشکی دهان روزه داران؛ وجود انواع سینوزیت و آلرژی و ترشّحات پشت حلقی ناشی از آنهاست که با جذب آب حفره دهانی باعث بوی بد و تشنگی ناراحت کننده ای می شوند. طبیعی است راه حل این مشکل در برطرف کردن عامل سبب ساز است. توصیه می کنم کسانی که از این مشکل رنج می برند نگاهی به مقاله «سینوزیت؛ همه گیری قابل درمان» بیندازند.

11- در طول روز از فعالیت غیرضروری و ورزش، حمام داغ و سونا و ... اجتناب کنید.

12- داروهای خشک کننده مثل آنتی بیوتیک ها تشنگی را افزایش می دهند. اگرچاره ای از استفاده آنها ندارید سعی کنید در وعده سحر از آنها اجتناب کنید.

13- اگرچه مشکل تشنگی با همین داروها و تجویز های ساده تا حد زیادی برطرف می شود اما بد نیست این چند نسخه را هم از استاد سید محمد موسوی نقل کنیم:

- ماءالشعیر: مقداری جو را با 10 تا 15 برابر آب خیسانده روی حرارت قرار داده به محض شکفته شدن جوها از روی حرارت برداشته صاف و سرد کرده نیم گرم بنوشند. این شربت در تسکین تشنگی و دفع اخلاط سوخته بسیار مناسب است.

- شربت لیمو: مقداری شکر(سرخ) را در ظرفی ریخته به اندازه ای آب لیموترش تازه به آن اضافه کرده تا رویش را بگیرد. سپس 24 ساعت در ظرفی دربسته و دمایی معمولی نگهداری کنند و بعد، صاف کرده با قدری دیگر آب لیموترش تازه، قوام بیاورند. این مایه شربت را در هنگام مصرف با آب رقیق کرده بنوشند.

- شربت نارنج یا بالنگ: آب بالنگ یا نارنج را با دو سوم آن شکر(سرخ) روی حرارت ملایم قوام آورده موقع مصرف با آب رقیق کرده بنوشند.

- سکنجبین: دو قسمت عسل، دو قسمت عرق نعناع و یک قسمت سرکه انگور خانگی را با 5 قسمت آب مخلوط کنید و افطار و سحر نصف لیوان با نصف لیوان آب میل کنید. برای خنک شدن بیشتر این شربت، می توانید به جای آب از عرق کاسنی استفاده کنید و به هنگام نوشیدن، کمی تخم خرفه هم اضافه کنید.

- تخم خرفه را کوبیده در دوغ خیسانده بگذارید خشک شود و این کار را 3 تا 7 بار تکرار کنید. بر مصرف این پودر در افطار و سحر مداومت داشته باشید.

- شربت سماق: افراد گرم مزاج می توانند از این شربت در فاصله افطار تا سحر استفاده کنند: 40 گرم سماق را شب در 400 گرم گلاب خیسانده صبح صاف کرده با 400 گرم آب گلابی و 200 گرم شکر(سرخ) قوام آورده به صورت رقیق شده با آب مصرف کنند.

- شربت آبغوره+ربّ انار: سه قسمت آبغوره بی نمک را را با دو قسمت رب انار خانگی مخلوط کرده چند دقیقه جوشانده در جای خنک نگهداری کنید. از این مخلوط هر شب سه قاشق غذاخوری تا نصف استکان را با یک استکان آب مخلوط و میل کنید.

در خوردن افطار چه نکاتی را باید رعایت کرد؟

الف- شروع افطار

برای شروع افطار می توان از این خوراکی ها استفاده کرد:

1- آب ولرم

با توجّه به حرارت زیادی که معده در پایان روزه هر روز پیدا می کند شروع افطار با آب سرد بسیار مضرّ و حتّی خطرناک است. در این حالت معده دچار انقباض شدید می شود که این امر، ضعف معده و بروز مشکلات مختلف گوارشی را در پی دارد. در واقع وقتی که شما افطار را با آب سرد شروع می کنید مثل آن است که روی یک ظرف چینی داغ، آب سرد بریزید. مشابه همان بلایی که سر ظرف چینی می آید بر سر معده شما نیز خواهد آمد. همچنین به این دلیل که در ابتدای افطار، کبد تمایل شدیدی به جذب غذا دارد آب یخ مصرف شده توقف چندانی در معده نکرده بلافاصله وارد روده می شود که این مساله می تواند باعث بروز رفلکس پاراسمپاتیک شدید و حتی سنکوپ و مرگ ناگهانی گردد.

طبیعتا به دلیل بالا بودن حرارت معده، استفاده از آب جوش یا نوشیدنی های داغ هم چندان مناسب نیست. بنابراین همچنان که در احادیث آمده است، اگر می خواهید روزه خود را با آب باز کنید باید از آب ولرم استفاده کنید. طبق آن چه در روایات شریف آمده است؛ آب ولرم، اخلاطی که درطول روز در معده جمع شده اند را می شوید.

2- خرما، کشمش، عسل و سایر شیرینی های طبیعی

گفتیم که کبد در هنگام افطار تمایل زیادی به جذب موادّ غذایی دارد که در این میان چون قندها بیشترین چیزی هستند که طول روزه داری مصرف می شوند تمایل کبد به جذب شیرینی بیشتر است. ولی این قند باید قندی باشد که به آسانی هضم و جذب شود و انرژی از دست رفته را به سرعت جبران کنند و این همان چیزی است که با خوردن شیرینی های طبیعی به دست می آید. به این ترتیب اشتهای شخص نیز کنترل می‌شود و پرخوری، کمتر پیش می‌آید.

ب- رفع تشنگی

اشتباه بسیاری از ما این است که منتظریم تا بلافاصله پس از شنیدن صدای اذان مغرب با خوردن مقدار زیادی آب، تشنگی خود را رفع کنیم. این کار چنان که گفتیم حتی می تواند خطرناک باشد. احتمالا بسیاری از ما هم این تجربه را داشته ایم که با خوردن آب فراوان نه تنها عطش ما برطرف نشده بلکه دل درد نیز به آن اضافه شده است. معده خالی، توانایی نگهداری و جذب آب را ندارد و بلافاصله آن را وارد روده می کند بنابراین باید چیزی باشد که آب را در معده نگه دارد. برای این کار خوب است که ابتدا مقدار کمی آب(مثلا نصف لیوان) را به آرامی و جرعه و جرعه میل کنید و بعد یک خوراکی ساده مثل کمی نان خورده اگر خواستید بعد از آن نیز کمی آب بخورید تا عطشتان برطرف شود.

ج- سایر نکات

1-  لطفا بر سر سفره افطار، خویشتندار باشید! مطمئن باشید با مقدار بسیار کمتری از آن چه معمولا می خورید نیازهای بدنی شما برطرف می شوند.

2- اگر به خوردن شام عادت دارید سعی کنید  اولا فاصله بین افطار و شام را زیاد کنید؛ در ثانی فاصله بین شام و خواب هم زیاد باشد(حداقل دو ساعت) و سوم هم این که در هر کدام از این دو وعده، غذا را در حدی مصرف کنید که معده بیچاره را دچار گرفتاری نکنید. علاوه بر اینها باید غذای افطار به حدی سهل الهضم باشد که تا خوردن شام، کاملا هضم و از معده خارج شده باشد. با تمام این احوال توصیه می کنیم که به خوردن یک وعده افطاری متعادل اکتفا کنید و از خوردن شام بپرهیزید. به ویژه که اگر دقت کنید در ایامی که ماه مبارک در نیمه اول سال قرار می گیرد و شبها کوتاهند؛ عملا امکان رعایت شرط های گفته شده برای شام خوردن وجود ندارد.

3- غذای افطار باید هضم و جذب آسانی داشته باشد تا به هنگام وعده سحر، بدن برای دریافت وعده جدید آماده باشد. برای این منظور، انواع آش ها، هلیم ها، فرنی ها و ... غذاهای مناسبی هستند. مهندس خدادادی برای افطار پیشنهاد می کند که از حریره بادام که با آرد برنج قهوه ای تهیه و با عسل یا شیره انگور یا شیره خرما شیرین شده باشد و نیز نان و پنیر به مقدار کم به همراه سبزی خوردن و مغز گردو و چند عدد خرما و یا یک خوشه انگور رسیده و شیرین استفاده شود. به هرحال به نظر می رسد که انتخاب نوع افطاری با خصوصیات گفته شده کار چندان سختی نباشد و هر فرد بسته به ذائقه، نیازها و شرایط مالی و فرهنگی و ... قادر به استفاده از خوراکی های مختلفی برای افطار باشد.

پـس از خوردن افطار، بدنم درد می گیرد و احساس کوفتگی دارم؛ گاهی نیز احساس طپش قلب دارم؛ علّت آن چیست؟

علّت دردهایی که بعضی از ما، پس از خوردن افطار، در بدن خود حسّ می کنیم آن است که خون، برای هضم غذا، از سراسر بدن، به سمت معده هجوم می آورد و نوعی کم خونی موقّت در عضلات و اندام ها به وجود می آید که حاصل آن، احساس درد و کوفتگی است. بهترین راه برای پیشگیری از این مسأله آن است که برای افطار، از غذاهای سبک و زودهضم استفاده کنیم؛ غذا را خوب بجویم و از پرخوری نیز، بپرهیزیم. گاهی نیز دلیل این امر، ضعف معده و عدم توانایی مناسب آن برای هضم صحیح غذاست که با درمان های مناسب، برطرف خواهد شد.

در خوردن سحری چه نکاتی را باید رعایت کرد؟

علاوه بر رعایت نکته های گفته شده در فوق، نکته های ذیل نیز باید مدّنظر قرار گیرند:

1- مهم ترین نکته، همان خوردن سحری است. سحری خوردن را فدای خوابتان نکنید. شب، کمی زودتر بخوابید و حتما برای سحر از خواب برخیزید. روزه گرفتن بدون سحری می تواند منجر به نوعی روند خودهضمی در بدن شود که بیماری های متعدّدی را درپی خواهد داشت. بنابراین، خوردن سحری را حتی شده چند لقمه باشد، ترک نکنید.

2- مثل هر غذای دیگری، بهتر است قبل از سحری هم آب نخوریم. در این میان کسانی که طبع گرمی دارند و به واسطه حرارت کبد و عطش زیادی که دارند کم اشتها می شوند می توانند قبل از سحری کمی آب بخورند تا اشتهای خوردن پیدا کنند.

3- همیشه فاصله بین غذاخوردن و خوابیدن باید به اندازه ای باشد که غذا مراحل هضمی خود در معده را کامل کرده باشد چرا که با خوابیدن، فعالیت هضمی معده بسیار کاهش می یابد و اگر درون آن غذایی باشد که هنوز هضم نشده باشد، عدم هضم صحیح غذا، فساد غذا در معده، بوی بد دهان، نفخ و سایر مشکلات گوارشی، دیدن کابوس، احساس ضعف و گرسنگی و ...  را به دنبال خواهد داشت.

این توصیه، توصیه ای است عمومی که همیشه باید رعایت شود اما چون در ماه مبارک، ما اغلب عادت داریم که بلافاصله پس از صرف سحری و خواندن نماز صبح می خوابیم؛ توجّه به آن اهمیتی دوچندان می یابد.

در روزهایی که ماه مبارک با شبهای کوتاه تابستانی مصادف می شود؛ این مشکل حتی در مورد افطار نیز وجود دارد. این که فاصله بین خواب و خوراک چقدر باشد بستگی به نوع غذای مصرفی دارد اما به طور متوسط، دو ساعت و نیم تا سه ساعت طول می کشد تا غذا به طور کامل از معده خارج شود. بنابراین باید سعی کنید که یا بعد از صرف سحر نخوابید یا فاصله زمانی گفته شده را رعایت کنید.

چنان که گفته شد خوابیدن پس از سحری، عملا ضعف روزه دار را افزایش می دهد ولذا به عنوان یک توصیه برای کاهش گرسنگی، به هیچ وجه فایده ای ندارد. بدا به حال دختربچه های معصومی که تازه به سن بلوغ رسیده اند و اطرافیان، مدام به آنها توصیه می کنند که برای تحمل بهتر روزه، روزها را بیشتر بخوابند. متاسفانه بسیاری از این عزیزان با عمل به این توصیه غلط، دچار ضعف بیشتر می شوند و مجبور می شوند روزه خود را باز کنند.

با بوی بد دهان خود در ماه رمضان، چه کنم؟

بوی بد دهان روزه دار، به زبان ساده به علّت خالی بودن معده او به وجود می آید و درمانی ندارد. بهتر است به هنگام صحبت با دیگران، کمی فاصله خود را زیاد کنیم تا آنها از این بوی بد، ناراحت نشوند. امّا برای این که بدانید بوی بد دهان روزه دار هم نزد خداوند متعال، تا چه اندازه ارزش دارد، به این حدیث توجّه کنید:

پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: « ...  خُلُوفُ أَفْوَاهِهِمْ حِینَ یُمْسُونَ أَطْیَبُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رِیحِ الْمِسْکِ ... :  ... بوی دهان{روزه داران}در عصرگاهان، نزد خداوند، از بوی مشک خوشتر است....»[الأمالی للشیخ الطوسی‏]

بنابر منطق طب سنتی، این بو ناشی از سوختن اخلاط فاسد در معده و صعود بخارات آن به سمت بالاست.

نسخه کمی سخت زیر را به نقل از دکتر سید محمد موسوی برای کاهش بوی بد دهان برایتان نقل می کنم اگرچه اعتقاد دارم نیازی به این کارها نیست:

الف- قبل از سحری خوردن: سه قاشق غذاخوری ترنجبین را در یک لیوان گلاب که به حد جوش رسیده باشد مخلوط کرده با عسل شیرین و میل کنند و تا حداقل 15 دقیقه چیزی نخورند.

ب- بعد از سحری خوردن: یک استکان عرق نعناع را با یک استکان گلاب مخلوط کرده حرارت داده تا به حد جوش برسد. سپس با یک قاشق غذاخوری بارهنگ، مخلوط و با عسل شیرین و میل کنند.

ج- وقت افطار: بعد از باز کردن افطار با آب گرم و خرما، یک لیوان گلاب را به حد جوش رسانده با سه قاشق غذاخوری خاکشی مخلوط کنند و نیم گرم بیاشامند.

د- ساعت 12 شب: یک قاشق مرباخوری گل قند آفتابی را همراه یک لیوان آب سیب یا آب گلابی یا آب انار شیرین میل کنید.(اگر گل قند را نتوانستید از عطاری های معتبر تهیه کنید، 75 گرم گل سرخ(محمّدی) خشک را با 25 گرم قند، آسیاب کرده از الک بسیار ریز رد کنید و این پودر نرم را با گلاب خمیر کنید و در سینی استیل پهن و در مقابل آفتاب خشک کنید و تا 7 بار باگلاب، خمیر و بعد خشک کنید. این دارو را به صورت پودر نگهداری کنید.)

نکته: باید توجه داشت که اگر بوی بد دهان ناشی از مسائل دیگری مثل سینوزیت یا مشکلات لثه و دندان باشد باید درمان مناسب خود را دریافت کند.

برای پیشگیری یا درمان یبوست، در ایّام روزه داری، چه باید کرد؟

بسیاری از ما در ماه مبارک رمضان، دچار یبوست می شویم یا یـبـوستی کـه از قـبل داشته ایم، تـشدید می شود؛ به نحوی کـه عــوارض یـبـوسـت، مـثل کسالت، بی اشتهایی، کاهش تمرکز و حافظه، کج خلقی، بواسیر، خونریزی یا درد های مقعدی و مانند آنها به سراغمان می آید. علّت بروز یبوست در روزه داری، کاهش آب بدن، کاهش حرکات دستگاه گوارش و مصرف زیاد غذاهایی مثل برنج است. برای پیشگیری و درمان یبوست در ماه مبارک، نکات ذیل را مدّنظر قرار دهید. مطالعه مقاله «امّ الامراضی به نام یبوست» را هم به کسانی که مشکل شدیدتری دارند توصیه می کنیم. اگر با انجام این توصیه ها، مشکلتان برطرف نشد؛ درمان یبوست از طریق مراجعه به پزشک، ضرورت خواهد داشت.

1- مصرف کمتر غذاهای یبوست زا(مثل برنج، ماکارونی، موز، بسیاری از لبنیات و ....)، خوب جویدن غذا، صرف غذا در آرامش، مصرف کافی میوه و سبزی، پرهیز از غذاهای کارخانه ای، ورزش معتدل و فعّالیت متناسب، اجابت مزاج در مواقع ضرورت.

2- مصرف خاکشی با آب جوش: یک قاشق مربّاخوری خاکشی را در یک استکان آب جوش ریخته شیرین نموده میل کنید.(افطار و سحر)

3- مصرف انواع برگه های خیسانده: مثل برگه هلو و قیسی.

4- آلوی خیس کرده: برای افراد گرم مزاج، بسیار مناسب است امّا می تواند باعث نفخ معده شود.

5- انجیر خیس کرده: تقریبا برای همه افراد، مناسب است.

6- سبوس خیس کرده: سبوس گندم را می توانید از نانوایی های بربری تهیه کنید. سبوس خیس کرده، علاوه بر درمان یبوست، مقدار زیادی از موادّ غذایی مورد نیاز بدن را نیز تأمین می کند.

7- خیسانده بذرهای مختلف مانند بارهنگ، اسپرزه، تخم شربتی و ....

8- مصرف شیر: در کسانی که شیر برایشان حالت ملیّن دارد.

9- استفاده بیشتر از غذاهای آبکی.

10- استفاده از روغن هایی مانند روغن بادام شیرین، روغن زیتون و ....

چه کسانی نباید روزه بگیرند؟ 

اثر مثبت روزه داری در درمان بسیاری از بیماری ها مانند چاقی، فشارخون، چربی خون، آسم و مانند آنها به اثبات رسیده است و نیازی به  بحث در این موارد احساس نمی شود. در این جا صحبت از این است که چه کسانی نباید روزه بگیرند؟ در این مورد به طور خلاصه به این موارد اشاره می کنیم:

1- روزه و بیماری های گوارشی: روزه داری بـرای اکـثر بـیـماری هـای گـوارشی، آثار مفید اثبات شده ای دارد و جز در مـوارد استثنایی، فـرد می تواند روزه های خود را به طور کامل بگیرد. کسانی که زخم یا التهاب حادّ معده دارند؛ بهتر است با نظر پزشک معالج از روزه داری خودداری کنند امّا کـسانی کـه فـقط سـابقه ایـن زخـم ها را دارند و در حال حاضر، بدون علامت هستند؛ مشکلی برای روزه داری ندارند و می توانند داروهای خود را به هنگام افطار و سحر، مصرف کنند.

2- روزه و مرض قند: بیماران دیابتی که دارو مصرف نمی کنند یا از قرص های خوراکی استفاده می کنند؛ تقریبا هیچ مشکلی در مورد روزه داری ندارند؛ فقط شاید بهتر باشد که با مشورت پزشک معالج، کمی از میزان مصرف داروی خود کم کنند و آن را در دو نوبت افطار و سحر، مصرف کنند. امّا بیماران دیابتی که از انسولین استفاده می کنند؛ به ویژه کسانی که سابقه یا خطر کاهش یا افزایش شدید قند خون دارند؛ باید کمی احتیاط کنند و تنها با نظر پزشک خود در مورد روزه داری تصمیم بگیرند. جالب است بدانید که در تحقیقات انجام شده در مراکز درمانی که بیماران مسلمان دیابتی به آنها مراجعه می کردند؛ هیچ گونه افزایشی در تعداد بیماران بستری به علّت عدم کنترل دیابت در ماه مبارک رمضان، مشاهده نشده است.

3- روزه و بیماری های کلیوی: کسانی که کلیه سنگ ساز یا بیماری های شدید کلیوی دارند یا پیوند کلیه شده اند، در بسیاری از موارد با مشورت پزشک معالج و با رعایت مواردی که مانع از غلیظ شدن خون و ادرار می شود، قادر به روزه داری هستند. حتّی تحقیقات انجام شده در مورد بیماران پیوندی که آزمایش های طبیعی داشته اند نشان داده است که روزه داری هیچ اختلالی در آزمایش های آنها ایجاد نکرده است.

به تجربه دیده ام که مداومت بر مصرف عرق خارشتر و خارخسک یا جوشانده کاکل ذرت و دم گیلاس در افطار و سحر، بسیاری از بیماران دچار سنگ کلیه را قادر به روزه داری می کند.

دو نکته:

1- مصرف زیاد لبنیات در ماه مبارک، به همراه کاهش آب بدن بر اثر روزه داری، احتمال ایجاد سنگ‌های مجاری ادراری را بسیار افزایش می‌دهد.

2- مصرف چای در ماه مبارک به‌دلیل خاصیت ادرارآوری آن، کم آبی بدن را تشدید می کند و زمینه را برای ایجاد سنگ های کلیوی فراهم.

4- روزه و بیماری های قلبی: دلیلی جهت منع روزه داری در بیماران دریچه ای قلب یا کسانی که گرفتگی های خفیف عروق قلبی دارند؛ وجود ندارد. در مورد بیمارانی که گرفتگی شدید عروق قلبی دارند نـیز، نـیـاز به تـحقیقات بـیشتری وجـود دارد و خطر روزه داری در این افراد، اثبات نشده است امّا به هر حال، باید با احتیاط بیشتری عمل نمود.

نکته ای فقهی و شرعی

این که فرد می تواند یا نمی تواند روزه بگیرد از جمله مصادیق است و تشخیص آن بر عهده مکلّف است. به عبارت دیگر، نظر پزشک معالج در این مورد یک نظر مشورتی است و نهایتا این خود شخص است که باید تصمیم نهایی را بگیرد.

نکته دیگر آن که  حضرت امام خمینی، رحمة الله علیه، در پاسخ به استفتایی در مورد شرایط طبیبی که در مورد مسایل شرعیِ طبّی نظر می دهد، فرموده اند:

« بسمه تعالى؛ پزشک علاوه بر تخصّص باید مورد وثوق باشد که کارش را روى موازین انجام دهد.»

یکی از معانی سخن امام این است که پزشکی که در مورد روزه گرفتن یا نگرفتن ما نظر می دهد، باید هم فردی متخصّص باشد؛ هم در کار خود قابل اطمینان باشد و نیز این یقین وجود داشته باشد که در اظهار نظر ، اصول و موازین علمی مربوطه را نیز رعایت می کند. بنابراین، نظر پزشکی که اطّلاعات کافی از بیماری ما ندارد؛ ملاک خوردن روزه نیست؛ چه رسد به این که بخواهیم بر اساس گفته دوست و همسایه و مانند آن روزه نگیریم.

نکته: اگر این جمله که «کارش را روى موازین انجام دهد» را مربوط به مسایل شرعی بدانیم آن وقت می توان این نتیجه را گرفت که توصیه پزشکی که اعتقادی به مسایل شرعی ندارد نمی تواند مبنای روزه گرفتن یا نگرفتن ما باشد.

چند نکته پایانی

1- تمام سفارش هایی که در مورد تغذیه صحیح وجود دارد؛ به طریق اولی در ماه مبارک رمضان باید مورد توجّه قرار گیرد ولذا نیازی به یادآوری آنها نمی بینم.

2- کاهش دید چشم و نیز خواب رفتن دست و پا در طول روزه داری، امری طبیعی است و جای نگرانی ندارد و پس از صرف افطار، برطرف خواهد شد.

3- از مصرف شیرینی های مصنوعی مانند زولبیا و بامیه خودداری کنید و از شیرینی های طبیعی مانند خرما، عسل و ... استفاده کنید.

4- آش رشته غذای مناسبی برای افطار نیست. اگر هم از این غذا استفاده می کنید، به جای سیرداغ و نعناع داغ ، نعناع یا پونه خشک را کف ساب کرده با کمی روغن زیتون مخلوط و روی آش بریزید.

7- بر خلاف تصوّر عمومی و توصیه های پزشکی امروزی، در شریعت حقّه اسلامی، غذا خوردن، محدود به دو وعده، آن هم در ابتدای روز و ابتدای شب(صبحانه و شام) است و حضرات معصومین، علیهم السّلام، مکرّرا از خوردن غذا در میانه روز(ناهار)، نهی نموده آن را موجب فساد بدن معرّفی کرده اند. در قرآن کریم نیز آمده است که اهل بهشت، صبح و شب، غذا می خورند(و لهم رزقهم فیها بکرة و عشیا؛ سوره مبارکه مریم؛ آیه 62) بنابراین، برای حفظ سلامتی خود، سعی کنید رویّه ماه مبارک رمضان، یعنی خوردن غذا در ابتدای روز و شب(صبحانه و شام) و پرهیز از خوردن غذا در میانه روز(ناهار) را ادامه دهید.

منابع:

1- بحارالانوار، علّامه مجلسی.

2- طبّ اسلامی،گنجینه تندرستی، دکتر رضا منتظر.

3- رمضان- تغییرات مزاجی/سید محمد موسوی، غلامرضا کردافشاری/1391/فجر قرآن

4- فرهنگ و آداب روزه داری/محمّد دریایی، رسول حیدری/1391/سفیر اردهال

5- tebbeghorani.com 

6-  ravazadeh.com 

7- hamshahrionline.ir

منبع :طب شیعه