پیکر گیاهان از  تعدادی اجزای میکروسکوپی کوچک به نام سلول ساخته شده است. به بیان دیگر سلول ها واحد های عملکردی و ساختاری پیکر گیاان و دیگر موجودات زنده هستند. اندازه  و شکل سلول ها بر اساس عملکردشان، شرایط محیطی و نیازهای موجودات زنده بسیار متنوع است. برخی از موجودات زنده تک سلولی هستند، در حالی که بقیه چند سلولی بوده و اشکال پرسلولی را تولید می کنند.

در مطلب قبل مطالبی در رابطه با سلول گیاهی دانستیم. در ادامه می خوانیم...

غشای سیتوپلاسمی

در اطراف همه ی سلول ها، غشایی ظریف، نرم و نازک به نام پلاسمالم یا غشاء سیتوپلاسمی وجود دار د. آرایش لیپید ها و پروتئین ها در غشاء به شکل مدل موزاییک سیال می باشد. دو تک لایه لیپیدی با پروتئین های فرورفته در این دو لایه.

بر اساس میزان نفوذ پروتئین ها در لایه ی لیپیدی، پروتئین ها به انواع پروتئین های سطحی و پروتئین های عمقی تقسیم می شوند. غشا با تشکیل سدی با نفوذپذیری انتخابی در اطراف سلول از خروج ترکیبات مهم مانند پروتئین و  لیپید ها از سلول جلوگیری می کند در حالی که به آب و مواد مورد نیاز اجازه می دهد تا به سلول وارد شوند. چنین غشایی را غشای نیمه تراوا می نامند.

سیتوپلاسم

بخش زنده پروتوپلاسم در بیرون هسته که از طریق غشاء ظریف سیتوپلاسمی محدود شده است سیتوپلاسم نامیده می شود. سیتوپلاسم شامل بخش زمینه ای به نام سیتوئل (سیتوزول) و اندامک هاست. سیتوپلاسم به عنوان محیطی برای انتقال محصولات سلولی متنوع و حرکات درون سلولی عمل می کند. اندامک های سیتوپلاسمی جایگاه فعالیت های متابولیکی گوناگون ومهمی هستند مانند تنفس، فتوسنتز و...

برخی از این اندامک های مهم عبارتند از:

پلاست ها

پلاست ها اندامک های کوچک و قرصی هستند که در اغلب سلول های گیاهی به ویژه، سلول های فتوسنتز کننده یافت می شوند.

سه نوع اصلی پلاست بر اساس نوع رنگیزه تشخیص داده شده اند.

همه ی پلاست ها از اندامک تمایز نیافته ای به نام پیش پلاست تمایز پیدا می کنند.

به پلاست های رنگین که دارای انواع رنگیزه ها به غیر از کلروفیل هستند کروموپلاست ها گفته می شود.

این پلاست ها به عنوان مثال در ریشه های هویج و گلبرگ گل ها یافت می شوند. پلاست های بیرنگ دارای انواع مواد ذخیره ای لوکوپلاست ها هستند. به لوکوپلاست دارای ذخیره نشساسته آمیلوپلاست اطلاق می شود.

کلروپلاست ها مهم ترین پلاست های گیاهی دارای کلروفیل و دانه های نشاسته هستد. این پلاست ها جایگاه فتوسنتز هستند.

کلروپلاست ها از غشاء دو لایه، ماده زمینه تیلاکوئیدها به صورت لاملاهای استرومایی و لاملاهای گرانومی، ذرات اسموفیل(توده چربی یا یون کلسیم)، ریبوزوم ها، DNAو RNA ساخته شده اند.

کلروفیل و رنگیزه ها در غشاء لاملا ها قرار دارند. استروما جایگاه اصلی واکنش های تاریکی فتوسنتز و فعالیت های دیگر است. غشاء کلروپلاست لیبوپروتئینی است، غشاء بیرونی صاف و غشاء درونی به صورت ساختار های تیغه ای به درون استروما فرورفتتگی دارد. تیغه های حاصل از فرورفتگی غشاء درونی در محل گرانوم بر روی هم چیده شده اند.  در واقع هر گرانوم از مجموعه ای از کیسه های قرصی شکل ساخته شده است. گرانوم ها به وسیله ی تیغک های رابطه به هم وصل شده اند.

عملکرد اصلی کلروپلاست انجام فرایند فتوسنتز است. کلروپلات با داشتن DNA یک اندامک خود همانند سازی کنندهself - replication در نتیجه با قابلیت تقسیم می باشد.

میتوکندری ها

وجود میتوکندری ها اولین بار توسط محققی به نام آلتمن در سلول های یوکاریوتی گزارش شد. میتوکندری اندامی کروی یا بیضی شکل است. این اندامک دارای دو غشاء است، غشاء بیرونی صاف، اما غشاء درونی دارای پیچیدگی هایی به نام کریستاها به درون می باشد. بر روی غشاء درونی ساختارهای کوچکی به نام ذرات ATP ساز به تعداد بی شمار دیده می شوند.

درون میتوکندری با ماده زمینه پر شده است. ریبوزوم ها، DNA ،  RNA ، آب، لیپید ها، پروتئین ها، آنزیم ها و ... درون ماده زمینه قرار دارند.

میتوکندری ها جایگاه تنفس سلولی هستند و قابل مقایسه با یک نیروگاه می باشند. این اندامک ها شکل قابل استفاده انرژی را به طور آماده به صورت مولکول های ATP برای سلول فراهم می کنند.